Casper Lemmen van de Friese-startup Grenzeloos tijdens de YBA-Sprout pitchwedstrijd in Emmen.
Startups zijn de vaandeldragers van de nieuwe economie. Maar wat is een startup eigenlijk, wanneer ben je een startup, wat is de definitie en wat is het verschil met een ‘normaal’ startend bedrijf?
Tijdens een avondje brainstormen met vrienden valt ineens het kwartje: er is een probleem waar bijna iedere aardbewoner mee te kampen heeft, en waar jij een slimme oplossing voor weet. Na een weekje sleutelen op een zolderkamer of in een garage is je startup klaar om de wereld te bestormen. Dit is hoe veel deelnemers van de startup competitie Young Business Award zijn gestart.
Wat is een startup?
“Van een afstandje lijkt een startup heel veel op ieder ander startend bedrijf”, zegt startup-coach en investeerder David Mock. “Aan de ene kant moet je de regels van een normaal bedrijf in acht nemen, qua marketing- en businessplan, je moet mensen aannemen en eerst denken en dan doen.”
Maar op veel andere gebieden verschilt een startup totaal van een gewoon bedrijf. “Startups zijn een hele specifieke groep met specifieke regels”, zegt Ruben Nieuwenhuis, directeur van StartupAmsterdam en partner bij StartupDelta. “Ze willen een probleem oplossen dat mondiaal aanwezig is.”
In het kort zijn de experts het erover eens dat een startup op zoek is naar schaalbaar businessmodel. Maar dan nog is het begrip startup “supersubjectief”, zegt Thomas Mensink (Golden Egg Check). “We hadden laatst een overleg voor een startupcompetitie en het eerste half uur hebben we gepraat over de vraag wat een startup is. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: niet ouder dan 5 jaar en ‘innovatief’ ingestoken, maar dat is nog steeds vrij vaag.”
“Het is een modeterm”, erkent Quintin Schevernels, auteur van het startupboek Suits & Hoodies. “Iedereen die een bedrijf begint, zegt: dit is ‘startup’.” Maar zo makkelijk gaat dat niet.
We doen een poging om de zaken op te helderen, met deze vier belangrijke kenmerken:
Startup expert Oscar Kneppers tijdens de finale van de Young Business Award.
1. Schaalbaarheid
Misschien wel de belangrijkste vraag bij een startup: kan het product of de dienst in mum van tijd uitgroeien tot iets groots? Zoals startup-goeroe Paul Graham al zei: ‘Startups are companies designed to grow fast’. En dat betekent volgens de definitie van Steve Blank; een continue zoektocht naar een schaalbaar en repeatable (herhaalbaar) businessmodel. Dat kan bijvoorbeeld door slim gebruik te maken van bestaande dingen, zoals taxi’s (Uber) of vastgoed (Airbnb).
Het tempo ligt hoger dan in een normaal bedrijf, zegt Mock. “Een startup zou sneller moeten zijn dan anderen, je kunt het je niet veroorloven om achter te lopen op je concurrentie.” Je kan een startup volgens hem vergelijken met een soort franchise. “Alleen deed McDonald’s er 50 jaar over om 2000 vestigingen te openen, terwijl je dat met een startup in 7 jaar zou moeten kunnen doen.”
Succesvolle startups kenmerken zich door hypergrowth. “Opschalen gaat dan in korte tijd van 20 man naar 200 of 2000 mensen. Het is een andere tak van sport, waar de meeste gevaren liggen. Een startup is zo goed als zijn laatste investeringsronde.”
Die snelheid uit zich ook in het begrip burnrate: hoeveel geld een startup ‘verbrandt’ om zo snel mogelijk marktaandeel te kunnen veroveren. Mock: “De nummer 1-reden waarom startups failliet gaan is omdat het geld op is.”
Is de weg omhoog eenmaal gevonden, dan komt het label scale-up in zicht. Dat zijn bijvoorbeeld bedrijven zoals Catawiki en Travelbird, die inmiddels honderden miljoenen omzet genereren. Al is de term scale-up nog lang niet overal gemeengoed, zegt Ruben Nieuwenhuis. “In Silicon Valley zegt men: als je 40 procent groeit per kwartaalbasis ben je ook een startup. De term scale-up wordt in Silicon Valley niet gebruikt, daar hebben ze het gewoon over extreem snel groeiende startups.”
Een scale-up is objectief gezien wel makkelijker te identificeren, zegt Thomas Mensink. “Die bestaat minimaal 3 jaar en heeft minimaal 20 procent groei in omzet of fte’s per jaar.”
2. Zoekend
Een startup kan dan wel hard groeien, de definitieve vorm staat nog niet vast. Startups zijn continu aan het testen en valideren of de dingen schaalbaar en herhaalbaar zijn, zegt Nieuwenhuis.
Daarom zijn er meer dan genoeg mensen die zelfs een bedrijf als Tesla (omzet eerste kwartaal: 1,15 miljard dollar) nog steeds een startup noemen. Nieuwenhuis: “Zij hebben hun scaling-fit nog niet bewezen; kunnen ze in 2018 daadwerkelijk 500.000 auto’s produceren? Het businessmodel is nog niet gevalideerd.”
“Een bedrijf als buurtapp Nextdoor heeft zijn businessmodel uitgevonden en bewezen in de VS, maar landde pas onlangs in Nederland met de vraag: hoe gaat het met ons businessmodel in Europa? In die zin is het nog steeds een startup.”
Startups laten zich vanaf het begin leiden door lean- en agile-principes: hoe kun je – door te praten met klanten – een snelle product market fit vinden? Om vervolgens met een minimum viable product live te gaan; een product dat de kern van je aanbod behelst, maar dat nog niet ‘af’ is, zodat het snel gelanceerd kan worden.
Slaat je product niet aan, of blijkt juist dat een bepaald onderdeel daarvan goed in de smaak valt? Dan maakt een startup een pivot, een rigoureuze draai in zijn businessmodel. Twitter begon bijvoorbeeld als een podcast-dienst, maar eindigde als microblog.
Het kan jaren duren voordat het uiteindelijke businessmodel is gevonden. Nieuwenhuis: “Catawiki is in 2009 gestart, maar eigenlijk pas vorig jaar keihard gaan groeien. Je merkt dat bedrijven een paar jaar nodig kunnen hebben voordat ze hun businessmodel hebben gevonden. En dan moet je nog leren schalen. Dat kan 5 tot 10 jaar duren.”
Het is wel een misvatting om een bedrijf als Google of Adyen nog een startup te noemen, stelt Quintin Schevernels. “Daar gaan tientallen, honderden miljoenen omzet doorheen. Vanaf zo’n 50 tot 100 medewerkers en 20 à 30 miljoen omzet ben je de startupdefinitie eigenlijk wel voorbij.”
3. Gedreven door technologie
Startups zijn relatief jong, gedreven door technologie en hebben een model dat vaak dankzij technologie schaalbaar is, zegt Schevernels.
Hij wijst op een snel groeiende retailformule als Stach, dat in korte tijd negen vestigingen opende. “Die formule slaat aan, groeit best wel hard en heel veel uitdagingen zijn hetzelfde. Maar toch is het geen startup omdat het technologische element daar ontbreekt en omdat die ondernemer bijvoorbeeld huurcontracten moet afsluiten. Hij kan wel schalen, maar exponentiële groei doordat het vooral digitaal is, die heeft hij niet.”
Het is niet onlogisch dat startups meestal techbedrijven zijn, zegt Nieuwenhuis. “Al hoeft het niet per se een techbedrijf te zijn, kijk naar WeWork. Maar door technologie is schalen makkelijk en snel.” Het verschil tussen digitale en niet-digitale bedrijven is echter aan het vervagen, “uiteindelijk groeit elk bedrijf naar een techbedrijf.”
4. Drive
Nog iets dat een startup onderscheidt: de mentaliteit. “Het is je modus operandi”, zegt David Mock. Dat betekent volgens hem bijvoorbeeld het ontbreken van een 9-tot-5-mentaliteit. “Als je platform er om 3 uur ‘s nachts uitligt, bel je de cto uit bed. Als het niet binnen een uur geregeld is, dan heb je een probleem.”
Startups zijn volgens hem ‘alles of niets’. “Je bent constant bezig met je startup en je hebt geen tijd voor familie of vrienden. Je moet continu je burnrate in de gaten houden en doorbouwen en dan na 5 of 7 jaar voor de exit gaan. Daarna kan je eventueel nog verbonden blijven aan je bedrijf, zoals Mark Zuckerberg bij Facebook of Bill Gates bij Microsoft.”
“Veel ondernemers beseffen dat niet”, zegt Moch, “maar ze moeten nu al bezig zijn met de volgende investeringsronde”. En dat terwijl oprichters van een startup al met zoveel andere dingen bezig zijn. “Maar zij moeten dat doen, dat geld ophalen. Zij hebben de visie en bezieling. De anderen zijn meer werknemers.”
